Raviranjan singh

Saturday, April 5, 2014

24 hathi par sawarnhoye ke banraj darshan


                   24&gk¡Fkh ij lokj gks; ds cujkt n”kZu

“kgMksy vk; ds ge lgk;d lapkyd d`f’k in lEgkjsu r ik;u fd Jh gf”pUnz JhokLro  ifgysu ls lgk;d lapkyd mn~;ku ds in ij inLFk gSaA budj pkpk th Lo0 ckcw n”kjFk izlkn th JhokLro vkS gekj firk th lgokBh vkS ije fe= jgsaA nwukS tus f”k{kk foHkx e laHkkxh; f”k{k.k v/kh{kd ds pn ij ls lsok fuo`RRk Hks jgsaA LokHkfod jgk gf”kPkUnz th vkS gekj varjaxrk gks; tkcA gekj nwukS tuu dsj dk;Z {ks= ,d; jgkA vDlj ge nwukS tus] nmjk e lkFk; tkck djhA vksa fnuk ekuiqj tkr jgh fd thi ds vkxw ls] cM+s “kku ds lkFk cujkt lM+d ikj fdfguA gjh”k th dfgu ^^,d csjdh dk;ZØe cukbZ fd budk usjs ls bfReuku ds lkFk ns[kk tk;A ge ik¡ps utnhd gksr dhu tc dcgw¡ cl ,d >yd ik; ds jfg tkbr gSA**
  ^^viuk r gejs eq¡g ds ckr NM+k; fygsu] ge bgS dg; tkr jgsu] Hkyk crkbZ nsl&ijnslk dsj yksx budk ns[k; vkcr gS] ge ik¡ps dk dwdqj df<+yk;s jgsu fd Bgfjvk; ds ck?k ugha nsf[k ik;uA tc dckS vbl; ,d >yd nsf[k ds jfg tbr gSA**
 gekj ckr iwj gksr; gjh”k th cksy ijsa ^^ vblu dhu tk; fd vxys eghuk iqfu ds ;sgha db dsj nmjk Øk;ZØe cukck tk;A “kuhpj dk ^ck¡/kox<+ jtcZ* ek ^Vkbxj QhLV* gksck djr gSA #fi;k 160 tek db fngs ifj;kstuk izca/ku ou ek iM+ck c¡/kok; nsr gSA jkr ds ck?k iM+ok d ekfj ds vks[kj jdr ih ds losjs vks[kk rkds uxhpsu dgkSa yqdku cbB jgr gSA [kksft;k izca/ku dk lwpuk nb nsr gSa fd Qyk tkxk ck?k ejh fdgs gSA rc lgt gks; tkr gS Ik;ZVdu dk ^izkstsDV* ds gk¡Fkh ij lokj gks; ds ^LikV* ij tk; ds bfReuku ls ck?k ns[kcA**
vxys eghuk ds ifgy vbrokj dk ge nwukS tusu ds lifjokj ck¡/kox<+ nmjk dk;ZØe r; gks; xkA cM+s ldkjsu thi py fnfgl ck¡/kox<+ jk’Vªh; mn~;ku dbZ dkA ikyh vkS mefj;k okyh iDdh lM+d] dksbyk <ksc; okys Vªdu ds dkj.k mvk le; cgqr m[kM+h&iq[kM+h jghA tc&rc vpkud dbvd ?kaVu dk tke yfx tkck djr jgkA   eqM+uk unh e xqBqvk Hkj ikuh jgk] vks[kk ikj db ds] py fngsu vk/kh dPph&iDdh okyh lM+d ij vkS ldjHkj; ig¡qfp x;u ^ck¡/kox<+ izkstsDV* ds m/kUuh xk¡o rkykA  
   gejs ik¡pu ds lkFk jgsa gjh”k th dsj lgk;d Lo0 vaxn “kEkkZ ts nmM+&/kwi db ds #fi;k 16 tuklh tEkk db ds gkf¡Fku dsj izcU/k db fyfgu vkS bgkS irk d; fyfgu fd jkr ek y?ksu ds dEikVZesUV ek ck?k ejh d; ds] vks[kk rkds >kfM+u e yqdku cbB gSA
       xkbM gejs Vhe dk epku ds y/ks ysck; ys vkck ts ij ls gk¡fFku ds ihB ij cbBk tkr jgkA ulsuh ls lc tus Åij pf<+ x;uA gjfcu ,d ds ckn ,d] nqb gk¡Fkh vk; ds Bk<+ HksaA ,d ij gjh”k th mudj iRuh fcfV;k&csVck vkS vaxn th fcjktsa] nqljs ij ge vkS fo|k th lokj gks; ds LikV dbZ py fngsuA vf/kd nsj ugha ykx] gk¡Fkh vk; ds ujck ikj Bk<+ HksaA ujck lw[k jgk tsek iM+k jgk jkr ek ck?k dsj ekjk iM+ckA ck?k ujck ikj >kM+h ds vksVs gejs ik¡pu dbZ fugkjr cbB jgkA iS iwjk iwjk u ns[kk;A egkmr gk¡fFku dk vejs&tejs Bk<+ fdfgu tgk¡ ls ck?k lkQ ns[kk; ykxA ujck eqf”dy ls jgk gks;h djhc 10 QqV pkdyA b;k ikj ujck ds tejs  gekj ik¡pu ds lokjh gk¡Fkh jg]sa vksa ikj jgsa cujktA nwum ds nwjh jgh gks;h bg; 20&25 QqVA gk¡Fkh Bk<+ jgsa] lokjh [kqlqj&Qqlqj epk;s jgsaA egkmr dfgl ^ckrsa er dfj;s^A fo|k th cksyha ^^ lquk gS fd gkFkh ck?k ds utnhd rd tkdj Ik;ZVdksa dks fn[kkrs gSaSA**
   ^^vki lCk Mj dj gYyk u djsa rks ys Pkyrk gw¡ gk¡Fkh ck?k ds utnhd rd** egkmr tokc fnfglA
vks[kj ckr ekU; dhu x;A gekj okyk gk¡Fkh vkxs cf<+ ds ujck e mrjk vkS ikj pf<+ ds igq¡fp xk ck?k ds usjsA ck?k Bk<+ gks; xk vkS iw¡N eqjZr xqjkZuA gk¡Fkh mBk; fnfgl lw¡M+A rc rd nqljkS gk¡Fkh lw¡M+ mBk;s ogq¡fp xk usjsA ck?k pqik; ds cbfB xk vkS #vkc ls fugkj; ykx gk¡fFku vkS ge ik¡ps lokfju dkA cM+k jksek¡pd] euksjatd vkS ukVdh; jgk utkjkA nqljdck gk¡Fkh py fnfgl fVdqjh p<+r vkxsA ghaB pyk gejkS ckyk gk¡FkhA vcdh gk¡Fkh ?ku?kksj ou ek jkg cukor ?kqlsaA lkeus ck¡l dsj Hkhjk vk; xk] gk¡Fkh ewM+ ls Bsy fnfgl] Hkhjk >qfd xk] gk¡Fkh ukfd ds ihNs fQjk] ewM+s ls Bsfy ds Hkhjk d Bk<+ db fnfgl vkS fQfj ds >wer&>ker ghaBr vkS bg; csj csj djr cf<+ pyk epku dbZA 15&20 feuV ek igq¡pk; fnfgl epku ds yxsA
xtc ds izf”kf{kr gSa gk¡FkhA egkmr ds gj b”kkjk dk le>r] vkns”k ikyu dj; ls ugha pwd;¡A larqyu cuk;s jgr g¡; fd ihB ij ds lokjh Mxexk; u ikcSA yfM+dbZa e cjkr e tk; [kkfrj dbvd csjdh gk¡Fkh dsj lokjh dj; dsj ekSdk feykA dfBu gksr jgk gk¡Fkh ij p<+c&mrjcA gmnk ij cbBs [kj ds idM+s jg; d ijr jgk ck¡/ks jLlk dA vksgh d idfM+ ds c¡mM+; d ijr jgk gk¡Fkh ds ihB ij ck¡/kss gmnk ij ig¡qp; furhA lokjh p<+kc; furh gk¡Fkh d cbBk; nhu tkr jgk] rÅ iksjlk Hkj Å¡ps p<+; d ijr jgkA bgk¡ gk¡Fkh ij p<;&mrj; [kkfrj jgk Bk<+ gk¡Fkh ds m¡pkbZ okyk lh<+h nkj epkuA izkstsDV dsj gk¡Fkh vkS egkmr vk;s gSa dsjy lsA
thou Hkj u Hkwfy ikc; okyk b;k luluh[kst euksjatd cujkt utkjk ls jhru] r xkbM ds lkFk py fngsu viusu thi ij pf< ds vku vku cu latqvk ns[k;A tmus [kkfrj vaxn th fu/kkZfjr Qhl tek db ds jlhn vkS eatwjh i+=d ifgysu y; pqds jgsaA b;k {ks= ek tc tc nmjk dj; d fudjsu] r eq[; lM+d mefj;k ls iuiFkk rd ds vejs&tejs ck?k] cu Hk¡blk] lk¡Hkj] phrj vkS cjgk ns[k; d fefyu tkr jgsaA ;sls mudk ns[k; dsj vf/kd ykyp ugha jgh] eu jgk ck¡/kkSx<+ ns[k; dsjA
thi jokuk Hk; rc gedk vkiu Kku c?kkj; dsj ekSdk feykA crk;u fd gj ck?k dVugk ugha gks;] c#d djr gS eubZ dsj bTtrA tc eubZ vksdk rdyhQ nsr gS rc cu tkr gS dVugk vkS ujHk{khA eubZ ds uk¡bZ ck?kkS dbvd LoHkko dsj gksr gSa] tbls 1&^dk”kl*&lpsr] 2&^cksYM*&fuMj] 3&^ds;jysl*&ykijokg] 4&^fVfEkM^&dk;j vkS 5&^,xzsflo*&vkØkedA b;k gegha tku; feyk] t;iqj ds duZy dsljh flag ds fy[kh iksFkh ^n VkbxlZ vkQ jktLFkku* lsA duZy dsljh flag t;iqj LVsV ds vykok Xokfy;j LVsV ds ^dUtosZVj vkQ QkjsLV* jgsaA ck?ku ds LoHkko fu/kkZj.k] okLrfod ?kfVr ?kVuu ds vk/kj ij fdfgu gSA    
 gekj jkek;.k pkyw jgh] rc; fo|kth cksy mpha ^^ vkt dsj ns[kk ck?k dmus LoHkko dsj gS\** ge yf[k x;u fd fo|k th el[kjh djrh ykx g¡bZA ^^ck¡/kkS/kjk dsj b;k ck?k dsj LoHkko gS lgu“khy leUo;cknhA** gekj tokc jgkA gejs ik¡pu ds pqgqyckth d gjh”k th yf[k ds Bgkdk ekj ds g¡l iM+saA
taxy thou lqu;] ns[k;] Hkksx; vkS i<+; ek gekj #fp yfM+dbu ls jgh vk;h gSA chloha lnh e e”kgwj jgsa gSa fgUnh f”kdkj dFkk ys[kd Jhjke “kekZ thA buds ckjs ek izfl) i=dkj vkS lkfgR;dkj ia0 cukjlhnkl prqoZsnh fyf[ku gS&^bUgs fHkUUk fHkUUk uke ls fy[kuk iM+rk FkkA Jhjke “kekZ izfl) vkSj fl) vpwd fu”kkuk Hkh lh/kk ikBdksa ds g`n; ij tkdj cSBrk gS&i<+us okys yksV iksV gks tkrs gSaA*
gejs ikl /kjh gS iqLrd ^EkkSr ds ekn esa^A tmus e ys[kd dsj uke Nik gS ^egar /kujkt iqjh*A vksdk i<+s ls gekj eu “k”kafdr jgk fd egar dc ls f”kdkjh gks;xsa\ tc  prqosZnh th dsj Åij okyk m)j.k i<+; d feyk r ykx fd mvk iqLrd dsj ys[kd dmum egar u gks; ds ;sbu Jhjke th “kEkkZ vkghaA
fo”o izfl) f”kdkjh vkS v¡xzth f”kdkj dFkk ys[kd ds uke ls fgeky; ds miR;dk ek Hkkjr ljdkj ^fte dkcsZV jk’Vªh; m|ku* LFkkfir fdfgl gSA jksek Bk<+ d; ns; okyh ?kVuu dsj csmjk i<+; d feyk muds iqLrd ^ n eSu bZVj vkQ dqek¡Å* ekA vQlksl gksr gS fd Ekk¡x ds i<+; ckys vblu iqLrd okil ugha dj¡;A 
 ck¡/kox<+ ig¡qp; ckys ou ekxZ ds ck¡;s tejs ,d foLr`r eSnku e lSdM+u ds rknkn ek j[kjs phrj ns[kkusA thi Bk<+ d; ds mrfj ds ns[k; ykxsuA dbvd phrj lkod mNjr dqnjkr cgqr; eksgd ykx;¡A mg¡; esj esj ds i{kh muds vxy cxy ghaBr ns[kkusA ,dk/k r ihB ij cbB ?kyk; ns[kkuA eSnku ds pmfxnZ Å¡ps ?kus isaM+u ij fofHkUUk tkfr ds cbB i{kh dyjo djr eueksgs jgsaA ?;ku vkck fd ekuq’k taxyjkt dfgds bgk¡ ds ekgkSy d cnuke djr gS] iS bgkSa ,d rjg ds lgvfLRkRo dsj jkt gSA
vc thi p<+; ykx igkjh dsj Vs<+&esj lM+d vkS dk¡[kS ykx bgk¡ igq¡pr tgk¡ pkjkS dbZ Å¡p vkS Nrukj isaM+ gSa fd lq#t dsj fdju Hkq¡b u Nqb ike;¡A buds chp ek NksV dk [kqyk eSnku gSA ihNs gS pV~Vkuh lh/k Hkhrh vl Bk<+ igkjA cUn db fngsu thi dsj batu vkS mrj ijsu lctusA
bgk¡ <kbZ&rhu QqV Å¡p pV~Vuh pmrjk ij iw#c dbZ eq¡g vkS ifPNe dbZ xksM+ fdgs 34 QqV yEch vkS 14 QqV pkdy iM+h voLFkk e fo’.kq izfrek x<+h x; gSA tsds xksM+s ds yxs ls ,d Nsn ls HkYy&HkYYk djr ,d Nhu ty/kkj fudfj ds izkd`frd dq.M dbZ mrfj tkfr gSA b;k izfrek dgkofr gS ^”ks’klkbZ Hkxoku fo’.kq* vkS ty/kkjk pj.k xaxkA ikuh BaM vkS gS fueZyA b;k LFkku ?kyk; BaM gSA rjafxr gks; xk eu] “khry ean lqxa/k ;qDr bgk¡ ds iou lsA iS isV ek vc mNj&dwn epk; fngs jgsa EkwlA [kqfy xs lkFk e y; vk;sa nwukS ifjokj dsj fVfQuA cM+k Lokfn’V ykx iwM+h&lCTkh ds lkFk vpkju vkS uedhu lso okyk HkkstuA [kk;&v?kk; ds Msdkjr vyflvk; xk euA iS vc; r ghaBr] igkj pf<+ ds ns[k; d jgk ck¡/kksx<+A vkyl dk /krk crkcr ghaB fngsu igkj dsj p<+kbZ p<+; dkA
ilhuk fppqvkor] g¡Qjr tk; igq¡psu mgk¡] tgk¡ ,d Hkkjh Hkjde] 16 QqV Å¡p vkS 8 QqV pkdy dkBs dsj  ges”kk can jg; okyk njcktk gS tmu dgkor gS ^fdju iksy*A ¼iksy “kCn laLd`r dsj viHkza”k vk;½A iksy [kksyk rc tkr gS tc bgk¡ ds fdysnkj dsj eatwjh feyfr gSA b;k ijaijk vk; r jktra= dky dsj iS vkSipkfjdrk vktkS fuHkk;h tk; jgh gSA jktra= dky ek ^ck¡/kkSx<+ fdysnkj* vksgnk tcj gksck djr jgkA b;k vksgnk fOk”oluh; lqik= dk nhu tkr jgkA jkT; ds ckgj okyk ijnslh ekuk tkr jgk] vks[kk lkFk; lsaxj vkS pkSgku jktiwru dk x<+ ds fHkrjs ?kql; dsj ikcanh jghA
bg; Hkhedk; dkB njcktk d dkfV ds ck¡bZ dbr rjh ,d f[kjdh cuh gS] tmu iz;ksx gksfr gS izos”knqvkj vl] tmus ls fcuk fugqjs izcs”k ugha dhu tk; ld;A ,d ,d dbZ ds ?kqfl x;u lc tus fHkrjsA b;k fdyk leqnzry ls 2662 QhV Å¡p Ckk¡/kks uke ds igkjh ds pksVh ij fLFkfRk gks; ds dkj.k +dgkc; ykx ck¡/kksx<A] cgqrsjs ;s[kk dgr&fy[kr gSa ck¡U/kox<+A tkfgj gS fd b;k ioZrh;nqxZ dsj fuekZ.k mvk dky ek Hk; gks;h tc uxj jkT; dsj ijaijk jghA ;sdk efgekef.Mr djb;k] fy[kUrk fy[kr gSa fd b;k x<+ jkeca/kq y{ke.k dsj fuekZ.k djkck vk;] ;sls dgkcr gS ck¡U/kcx<+A ^gfjoaa”k ioZ^ ds 121 osa “yksd ds vuqlkj jktk jkepUnz dsj tue 24 osa euoarj ds =srk;qx ek Hkk jgkA b;k lanHkZ ds vuqlkj jkek;.k dsj ?kVuk ¼jke tUe½ 11844000 cfj’k ifgys HkkA ¼Mk0 j?kqjkt flag pkSgku ds fgUnh ys[kka”k dsj c?ksyh vuqokn½A b;k dkYifud dky e ck¡/kksx<+ dsj fuekZ.k gksc gejs ext e ugha cbB;A vbl; dYpqjh vius dU;k in~ed¡qofj dsj fcvkg c?ksy jktk djunso ls dfj ds ck¡/kkSx<+ ngst e fnfgu gejs xjs ugha mrj;A dkgs ls fd fofHkUu bfrgkl iUuu dsj mn~/kj.k gekj eu Hkzfer fdgs gSA viukS tku ysbZ ;sds ckjs ek ;Fkk&
 1& ^ + + +--14 “krkCnh vkrs vkrs dYpqfj;ksa dk “kklu bl {ks+= ls mB x;k] ij nf{k.k esa jRuiqj vkSj jk;iqj esa og v{kq.; jgkA ;gk¡ dh ,d “kk[kk ds lksenRr dpZqyh us tks jRuiqj ds dYpqfj jkT; ds vUrxZr ,d Hkkx lksgkxiqj ds “kkld Fks] viuh iq=h ine dqo¡fj dk fookg xqtjkr ls bl vapy esa vk;s O;k?kznso ds ts’B iq= ck?ksy ujs”k d.kZnso ls djds ck¡/kox<+ dk viuk fdyk ngst esa ns fn;kA* ¼jhok jkT; dk bfrgkl i`’V 30&xq# jkefi;kjs vfXugks=h½A ;sbu bfrgkldkj vius ,d ys[k ek bgkS fyf[ku gS fd ck¡/kox<+ tblu fo”kky ^fdyk d ngst ns; okys dYpqjh lksgkxoqj ds usjs Mxfu;k dsj NksV tkxhjnkj jgsaA dky jgk g mgS mijksDr of.kZr lnh pkSngohaA*
2&^+ + +djunso lu 615 esa jktk gqvkA mlus jkT; dks c<k+;k vkSj mldk uke c?ksy[k.M jD[kkA djunso us e.Myk ds jktk dh iq=h ls fookg dj ckU/kox<+ fdys dks ngst esa ik;k vkSj viuh dpgjh ogha yxk;kA^&Hkkjr Hkze.k ds izFke [k.M v/;k; 6 ist 154 ohj/koy ds oa”k esa 615 bZLoh esa jktk O;k?kznso gq,] ftuds uke ij c?ksyoa”k dgyk;kA* ¼jes”k jk?ko&{f=; dqy ifjpkfjdk ist 94½A
3&^+ + +¼O;k?kznso½ og ,d NksVh lh lSU; VqdM+h ds lkFk dk”kh iz;kx oxSjg esa iM+ko djrs gq, 980&81 bZLoh ds vkl ikl foU/; {ks= ds eM+Qk esa igq¡pk vkSj ogk¡ ij [kkyh iM+s eM+Qk nqxZ dks vkokl cuk;kA^ ¼foU/; {ks= esa ck?ksy oa”k ds laLFkkid O;k/kznso&Mk0 fnokdj flag] jhok½A
4&^c?ksyu ds vkSykn fy[kk tcrs xqtjkr rs vk;sa] iqj[kk Bkdqj dgkeS ykfxA iqfj[kk 3 t;flag nso 1] ohj/otnso 2] O;k?kznso 3A xqtjkr rs iqfj[kk 3 Hksa g¡; djunso 4 lksgkxnso 5] lkjaxnso 6] dkfyatjfg vkb nqb HkkbZ Hkj jktk ds pkdj Hksa chlynso 7 tsBs] Hkheynso ygqjs xgksjfg vk;sA iqfj[kk 7 Hkfj xgksjk jgsA Bkdqj dgkoS ykfx Hkheynso xgksjk ds yksf/ku dga ekfj ds xgksjk N¡M+k; yhfUgu] iqfu xgksjk dsfj jkt dfyatj ds Hkheynso dk nhUgsuA cYykjnso rs jktk HksaA iBku ikrlkfg jktk dhUg] rfjgkj yhUgsu xgjckju dk nsl “kq)k cMsjkA¼ck¡/kksx<+ ,dks=k½A
get mu if<+ ds tkusu rmu gekj dye mfxy fnfgl] vc viuk vius vfdy ?kksM+ d nmM+k; ds [kksft ybZ lR;] ge pfyr gS cks/kkSx<+ dbZA
 fdju iksy ikj d; ds vkxs c<+u vkS ns[k; ykxu pV~Vkuu ds izkd`frd Hkhfru ij rjk”k ds mdsjh ckeu] eRL;] dPNi vkS ckjkg izfreu dkA vkLFkkoku vius dkYifud dY;ku furh] bu izfreu dsj ty] v{kr] Qwy ls r vfHk’ksd djr; gSa] cgqrsjs buds xjhch d ns[kr lc ls de nke okyk flDdk ?kyk; p<+k; nsr gSaA buek lcls tcj gS 18 QqV Å¡p ckou izfrekA bgk¡ ls vkxs cf<+ ds vk; igq¡psu ck¡U/kok/kh”k eafnj ;sgh ds tejs gS ukn rykc vkS ikFkj dkfV ds cuckck Hkk¡n rykcA ;sek ?kkV ?kyk; cus gSaA tejsu e gS fxjr Hkgjkr ,d tcj HkouA vksgh ds tejs ,d tcj vkS Å¡p dksBck ek /kjku g¡bZ ^fVUk “khV*A bgk¡ ls cf<+ ds FkksM+k vkxs x;u tgk¡ fxjs Hkgjku Hkouu dsj eyek fn[ksu] tsek tkfe ds ckf<+ ds tcj gks; xs gSa esj esj dsj taxyh fcjck vkS >kM+hA vksds vkxs gS ?ku?kksj ?kuk cuA mgk¡ vmj dk nsf[kr\ py fngsu ns[k; jktk efp;kA b;k LFkku n”kZuh; ykxA mvk pkSdksj pkdy vkS eksV ikFkj ifV;k ij cbBs ns[kkr gS iksjlu rjh dsj fdyksehVju nwj rd uSlfXkZd utkjkA eu u ij; mB; dsj rc gjh”k th lqf/k nsokbu fd vc; mrj; d gS igkj ij ls rjhA lq#t nsmrk vkiu xfr idM+s c<+s pys tkr jgsa vLrkPky dbZA rfc;r yLr gks; x; jgh] etcwju mfB ds pysu vkS x<+ ls mrfj ds vk; ig¡qpsu thi ds usjsA
ck¡/kox<+ ek  ,d ek= tmu n”kZuh; vkS gS v{kq.k mvk vk; 4 QqV Å¡ph dqlhZ ij cuk ck¡U/kok/kh”k eafnjA [kEHksnkj frUnqvfjvu okyh vkslkjh lqUnjrk ek Pkkj pk¡n yxkofr gSA bgk¡ iwtk dj; d ,d iqtsjh rSukr gSS ts rjh ds xk¡ok e jgr gSA tUekLVeh dk bgk¡ n”kZukFkhZ vor gSa vkS Hkjr gS esykA 30 cfj’k ifgys lu 1982 e ns[ks ck¡/kkSx< ds ckjs ek cgqr dqN fclfj tkc LokHkfod gSA bfrgkldkj vln [kku ts gedk nknk HkkbZ lEcksf/kr djr eku nsr g]S vkiu izdkf”kr iksFkh ^n fgLVkfjdy ekuwesUVl vkQ c?ksy[k.M* HksaV db xs gSaA ;sdj izdk”ku Hkk gS ^xk;=h izdk”ku jhok ls lu 2007 ekA b;k iksFkh ek ck¡/kksx<+ dsj c`gn o.kZu gSA vln [kku  ck¡/kksx<+ ek= mgk¡ dsj ,sfrgkfld rF; cVksj; [kkfrj dbvd csjdh tk; pqds gSa rc b;k xzaFk rS;kj fdfgu gSA ;sls ;sdj lgkjk ysr ge vkxs vkiu ckr c<+kmcA ;n~;fi ge fe=u ds lkFk nqckjk frckjk ?kyk; ck¡/kksx< x;u iS cu latqvk nsf[k ds cgqfj vk;uA ,sfrgkld rF; tku; dsj ekSdk ugha feykA
^n fgLVkfjdy ekuwesUVl vkQ c?ksy[k.M^ esa of.kZr gSa n”kZuh; LFky 1&y[kcfj;k 2&ekFkiVij 3&vLrcy 4&dpgjh 5&lnkvksjekuh 6&“ks’klk;h 7&dju iksy 8&fuxjkuh dksBjh  9&dypqjh njcktk 10&ckeu 11&ckjkg 12&dPNi 13&eRLl vmrkj iqrjh 14&efp;k 15&eksrh egy 16&ck¡/kok/kh”k eafnj 17&[ktkuk 18&QkSth cSjsd 19&dchj eafnj 20&/kjenkl vkS ekrk vfEku eafnj 21&xqIr xaxk 22&j?kqir pmjk 23&efLTkn 24&pju xaxk 25&uan rykc vkS 26&Hkan rykcA crkck tkr gS fd ck¡/kks x<+ ek 12 rykc gSa mu es ls 4&5 ek ikuh jgk vkcr gSA
gedk bZa lc ds lc ns[k; dsj ekSdk ugha feyk] tmu fn[ksu mvk b;k fd y[kcfj;k e ge ik;u fd pV~Vku dkfV ds dksBfj;k cukbZ xbZ g¡bZaA ifgys dcgw¡ eubZ jgr jgs gksbgha] vc r cu latqvk rki] cj’kk vkS “khr ls cp; furh  vk; ds] bgk¡ [kqj[kqUn epkor ey&ew= R;kfx ds pys tkr gSaA
 ^n fgLVkfjdy ekuwesUVl vkQ c?ksy[k.M* e of.kZr gS fd “ks’klk;h izfrek  dsj fuekZ.k jktk ;qojktnso dYpqfj ds ea=h xksYyd nleh lnh e djk;s jgsaA Mk0 jkedqekj flag d`fr izFke laLdj.k ^dypqfj ujs”k vkSj muds oa”kt* ds i`’V 6 ek ys[k gS&;qojkt nso izFke ¼915&945 bZLoh½ ds ea=h ekdk feJ us tks ,d fo}ku vkSj /kfEkZd izo`fRr dk czkg~e.k Fkk ck¡U/kox<+ esa eRL;] dwEkZ] ckjkg] ij”kqjke vkSj gy/kj dh cM+h CkM+h ewfrZ;k¡ [kqnokbZaA* “ks’klk;h izfrek dsj mYYks[k ugha vk;A
^n fgLVkfjdy ekuwesUVl vkQ c?ksy[k.M* iqLrd ek eksrh egy dsj tcj o.kZu gS] tmu gS /oLrA tmus dky ek eksrh egy dsj fuekZ.k dky of.kZr gS vkus txgu ek mvk dky vkS vksls ifgys  ds fufEkZr Hkou tmu gedk ns[k; d feysa Å¡ [kklk cqyUnh fygs Bk<+ ns[k; d feysaA tbls vkxjk] Qrsiqj&lhdjh bykgkckn vkfn ds fdyu dsj egyA eksrh egy dsj iVksg gedk ekVh fufEkZr ns[kkuA dkfyatj ek r vmj ifgys ds fufeZr dbvd Hkou gedk Bk<+ ns[kkusA tc fd mgk¡ p<+kbZ ij p<+kbZ gksr jgh vk;haA jktLFkku ds fdyu ds vUnj iUnzgoha lnh ds fufEkZr gedk dbvd egy ns[k; d feysaA Ckk¡/kok/kh”k eafnj d Nk¡fM+ ds ck¡/kkSx<+ e c?ksy jktu ds cuck;s ,dvkS Hkou ugha vk; tmu fxj ds /kwg vl u gks; xk gks;A dkgs dsj tokc gedk ugha lwf> ijSA
rc; ds jhok jkT; ds bfrgkldkj ck¡/kksx<+ dk vts; x<+ dgr vius dye dsj L;kgh lq[k; ns; ek ugha pwdsaA  tcfd lu 1597 ls 1602 bZLoh rd b;k nqxZ eqxqy lRrk ds vk/khu jgkA eqDr fdfgu ckn”kkg vdcj] jktk jkepUnz nso ds csVck jktk ohjHknz nso ds eqlyeku fHkrjgkbZ ds isV ls tuesa muds ygqj vkS tkjt csVck nq;ksZ/ku ¼tqjtks/ku½ dsj Vhdk d; ds] cgksj fngs jgsa ck¡/kox<+ A jktk ohjHknz ds tk;t vkS tsB csVk foØekfnR; ¼fcdjekthr½ ckxh ?kksf’kr jgsaA lu 1505 ek vdcj tUUkr u”khu Hksa] “kkgtknk lyhe tgk¡xhj uke/kfj ds ns”k dsj ckn”kkg cus] ts jgsa jktk ohjHknz dsj lk<+wA dY;k.k flag ds iq= jke flag jkBkSj chdkusj dsj tsB iq=h fcvkgh jgh fcØekfnR; dk vkS ygqj lu 1587 ek lyhe dkA¼ vkbus vdcjh ist 58½A foØekfnR; emfl;k ckn”kkg ds bgk¡ vjth yxkbu fd gekj gd Nhfu yhu xk gSA rc ckn”kkg budk jhek¡&eqdqUniqj uke ds 18 ijxjuu dsj tkxhj cgky d; fnfguA ¼^ rdlhe ijxus ekfQd Qjeku tgk¡xhj lkg dk jktk fcdjekthr dh tkxhj dk rcd laoar 1661 ds lky Qjeku ljdkj egky ijxus 18&ck¡/kksx<+ ,dks=k esa ntZA½  
ckr mg; fd ^vk/kh Nk¡M+ lkjh dk /kkc;] vk/kh jg; u lkjh ikc;]* jktk foØekfnR; ckn”kkg ds bgk¡ ck¡/kox<+ ikc; [kkfrj nkck is”k fdfgu] tmu ukeatwj gks;xkA rc u vo fnf[ku u rko vius leFkZdu dk yb ds  py fnfgu ck¡/kkSx<+ eqlgjk dj;A ckn”kkg ds bgk¡ ls dNokgk jktk egk flag dk b;k fonzksg leu dj; dsj gqdqe tkjh HkkA jktk egk flag fonzksg leu dj; e lQy Hksa r jhEk¡&eqdqUniqj tkxhj db nhu x; mufgu ds ukesaA b;k ckfr vk; bZLoh lu 1610 dsj tmu ntZ gS jhok ftyk xtsfV;j ist 35 lu 1992A rc QsafQ;kr ckxr fcØekfnR; nkeu idfM+u “kkgtknk [kqjZe dsj] ts ckn ek ckn”kkg “kkgtgk¡ ds uke ls gqdwer fdfguA buds ek/;e ls foØekfnR; iqfu ds tk; igq¡ps ckn”kkg tgk¡xhj ds njckj ekA vius xqukg dsj ekQh ekfxuA rqtqd&,& tgk¡xhjh ek lu 1618 dsj gokyk nsr ist 254 ek ntZ gS ^vkt jhok¡ dk  ck?ksyk jktk vk;k vkSj mlus ,d gkFkh vkSj ,d tM+kÅ dyxh HksaV dhA mldk dqlwj ekQ gqvk* ¼fgUnh vuqokn½A b;k esj ls iqfu ds ik; xsa jhek¡&eqdqUniqj tkxhjA vkiu jkt/kkuh cukbu jhek¡ e.Mh dk tgk¡ chgj vkS fcfN;k unh laxe rV ij ckn”kkg “ksj”kkg lwjh ds “kkgtknk tyky [kk¡ rkehj dj;s jgsa x<+hA tc 22 ebZ lu 1554 e okfyn “ksj”kkg [kqnk d I;kjs gks; xsa] rc tyky [kk¡  ysrk&ijsrh Hkkxsa vkS tk; ds lyhe lkg ckn”kkg cfu ds xn~nh ulhu gks; xss jgsaA x<+h rkehj djk;s djhc 60 cfj’k chfr xs jgsaA x<+h jhr iM+h jghA jhek¡ jtcalkcyh]s [kkldyeh ek ntZ gS bckjr ^ jhek dsj fdyk cuckck lyselkg ikrlkfg*A  
v/;k; lekiu djr ,d ckr vmj crk; nsbZA dbvd ys[ku ek b;k i<+; d fEkyk fd jktk jkepUnz tw nso ds njckj ds egku laxhrdkj rkulsu ck¡/kkSx<+ jgr /kzqin lqukor jgsaA Vh oh ,ihlksM ?kyk; cuk gS tsek rkulsu dk jktk jkepUnz ds ck¡/kox<+ nkckj ek ns[kck xk gSA ^foU/; izns”k dh laxhr laLd`r&ys[kd Mk0 ,l0 ds0 cuthZ ds ys[k ls tkus feyr gS fd jktk jkepUnz nso dsj tue bZLoh lu 1535 ek xgksjk ek Hkk vkS mg¡; 1555 bZLoh e jkT;kfHk’ksd HkkA mg¡; ds njckj ek rkulsu vk; ds lkr cfjl jgsaA cknlkg vdcj dsj pisV iM+k r lu 1562 ek jktk mudk Qrsiqj lhdjh iB; ds lu 1563 ek  [kqn xgksjk R;kfx ds vk; xsa ck¡/kkSx<+A mvk dky ds jktuhfrd ekgkSy ds en~ns utj b;k ckr ekStw ykxr gSA   
  
   

No comments:

Post a Comment